Dit wil je weten wanneer je een lichtschakelaar aansluit

Beeld vtwonen 03-2018 | Fotografie Sjoerd Eickmans | Styling Kim van Rossenberg

Wil je een extra lamp ophangen in een donkere kamer of een ruimte upgraden door een lichtschakelaar te installeren die stijlvoller of handiger is? Of je nou een oude schakelaar vervangt of een nieuwe installeert: ontdek meer over de verschillende soorten schakelaars, wat aansluitschema’s zijn en hoe je zelf in een paar stappen een lichtschakelaar aansluit.

25 januari 2023, 19:00

Zo werkt een lichtschakelaar

Stroom loopt via verschillende draden in een elektrisch circuit. Is dit circuit gesloten en zijn alle draden dus met elkaar verbonden, dan kan de elektriciteit van de stroombron naar de lamp lopen. Maar verbreek je dit circuit, dan niet. Een (licht)schakelaar is een bedieningspaneel waarmee je het stroomcircuit sluit of opent. Het bestaat uit een schakelmechanisme (zoals een tuimel- of wipschakelaar), een frontplaat en bedradingsaansluitingen. Wanneer de schakelaar in de aan-stand staat, wordt het circuit gesloten en kan er elektriciteit van de stroombron naar de lamp of een ander elektrisch apparaat stromen. Staat de schakelaar in de uit-stand, dan wordt het circuit geopend en loopt de stroom niet verder. Dat is de praktische kant, maar van een lichtschakelaar kun je ook een stijlelement maken.

Wat zijn bedradingsschema’s?

Bedradingsschema’s, ook wel aansluitschema’s genoemd, zijn handige schema’s die laten zien hoe de draden en verschillende onderdelen, zoals schakelaars, stopcontacten en lampen, van een elektrisch circuit met elkaar zijn verbonden. Ze worden vaak gebruikt bij elektrische reparatie- en installatiewerkzaamheden, maar dus ook bij projecten voor lichtschakelaar bedrading in huis.

De verschillende kleuren stroomdraden

Voordat je aan de slag gaat met het aansluiten van een lichtschakelaar, is het goed om te weten welke kleuren de stroomdraden in de muur hebben. In principe gaat het om bruine, geelgroene, blauwe en zwarte stroomdraden. Deze stroomdraden zitten gebundeld in één dikkere kabel. De losse stroomdraden zijn met letters gelabeld die je tegenkomt als je zelf aan de slag gaat met kabels.

Bruine stroomdraden

Een bruine stroomdraad wordt ook wel een fasedraad genoemd. De fasedraad zorgt voor stroom met een spanning van 230 volt. Deze bruine fasedraad heeft het label L. De L staat voor live.

Geelgroene stroomdraden

Een geelgroene stroomdraad wordt ook wel een aardedraad genoemd. Deze draad gebruik je om elektrische apparaten met de aarde verbinden. Waarom? Als er kortsluiting ontstaat wordt de spanning door de aardedraad afgevoerd naar de aarde. Zo voorkom je dat het apparaat onder stroom staat en je hier een flink schok van krijgt of dat er brand ontstaat. Op de geelgroene stroomdraad staat over het algemeen geen spanning. Je herkent deze draad aan het label PE of een symbool van een pijl die naar beneden wijst.

Blauwe stroomdraden

Een blauwe stroomdraden noemen we de nuldraad of mindraad. Anders dan de bruine stroomdraad staat op een nuldraad – de naam zegt het al – geen spanning. De blauwe stroomdraad voert de stroom af het huis uit. De blauwe stroomdraad heeft het label N, waar N staat voor nul.

Zwarte stroomdraden

Een zwarte stroomdraad wordt ook wel een schakeldraad genoemd. Deze gebruik je om stroom in- en uit te schakelen, zoals bij lichtknoppen. De zwarte stroomdraad is een soort verlenging van de bruine stroomdraad. Al zit er op de zwarte stroomdraad alleen spanning op als de schakelaar op ‘aan’ staat. De zwarte stroomdraad heeft als label T.

Veelvoorkomende aansluitschema’s voor lichtschakelaars:

Er zijn een paar schema’s die je vaak tegenkomt bij het installeren of vervangen van een lichtschakelaar. Hieronder vind je een paar voorbeelden van een aansluitschema voor een lichtschakelaar:

Enkelpolige schakelaar

Een enkelpolige schakelaar is het meest eenvoudige type lichtschakelaar en bestuurt één lichtpunt of elektrisch apparaat vanaf één locatie. Een enkelpolige schakelaar heeft vaak een zwarte en een bruine draad. De zwarte is de schakeldraad en de bruine de fasedraad. Met een schakelaar wordt stroom van de fasedraad via de schakeldraad naar de lamp gestuurd.

Dubbelpolige schakelaar

Een dubbelpolige schakelaar lijkt op een enkelpolige schakelaar. Het enige verschil is dat een dubbelpolige schakelaar ook nog een nuldraad heeft. Deze nuldraad wordt bij het omzetten van de lichtknop ook onderbroken en zorgt dat er geen enkele spanning meer op het circuit staat. Dit zorgt voor extra veiligheid en daarom wordt een dubbelpolige schakelaar vaak in vochtige ruimtes gebruikt. Ook handig om te weten als je een stopcontact in de badkamer wilt plaatsen.

Wisselschakelaar

Een wisselschakelaar heeft naast een bruine en een zwarte draad, ruimte voor nog een zwarte draad. Met een wisselschakelaar kun je meer dan een enkelpolige schakelaar. Van een wisselschakelaar kun je bijvoorbeeld ook een dubbele wisselschakelaar of wisselschakeling maken. Hiermee bedien je een lamp vanaf twee verschillende locaties, bijvoorbeeld boven- en onderaan een trap of aan twee zijdes van de kamer. Handig toch? Zo sluit je een wisselschakelaar aan.

De verschillende soorten lichtschakelaars

Een lichtknop heb je in veel verschillende vormen en maten.

Een opbouwlichtschakelaar plaats je op de muur en steekt een stuk uit.
Een inbouwlichtschakelaar plaats je in de muur en valt subtiel weg.
Er zijn ook varianten met een lichtschakelaar met daaronder een stopcontact of een lichtschakelaar met een kleine lamp. Dankzij dit indicatielampje kun je ook in het donker de lichtknop vinden.
Wil je de lichtval in huis liever subtiel aanpassen? Dan is een dimmer in plaats van een lichtschakelaar een elegante optie. De lichtbron moet hier wel geschikt voor zijn. Check op de verpakking van de lamp of dat type geschikt is voor een dimmer.

Zelf een lichtschakelaar aansluiten in 5 stappen

Voordat je met elektrische werkzaamheden begint, is het belangrijk om veiligheidsmaatregelen te nemen om jezelf en het huis te beschermen. Schakel in de groepenkast eerst de groep uit van het circuit waaraan je gaat werken. Check of de draden niet onder spanning staan met een spanningszoeker. Droog je handen goed voordat je aan de slag gaat en trek schoenen met rubberen zolen aan. Zo voorkom je dat je een schok krijgt. Durf je niet zelf een lichtschakelaar aan te sluiten? Schakel dan een elektricien in.

De juiste spullen in huis halen

Hier is een lijst met gereedschappen en materialen die je nodig hebt om een lichtschakelaar aan te sluiten:

Schroevendraaier
Striptang
Spanningszoeker
Isolatietape
Lasklemmen
Diepteringen
Lichtschakelaar
Afdekraam
Montageplaat

De oude lichtschakelaar loskoppelen

Als je een oude lichtschakelaar vervangt, moet je deze eerst verwijderen. Gebruik een schroevendraaier om de schroeven los te draaien waarmee de schakelaar aan de wanddoos is bevestigd en trek de schakelaar vervolgens voorzichtig uit de doos. Koppel de draden voorzichtig los van de schakelaar. Dit zijn een geelgroene, bruine en zwarte draad.

De nieuwe lichtschakelaar bedraden

Nadat je de oude schakelaar hebt verwijderd, begin je met het bedraden van de nieuwe schakelaar. Bevestig eerst de geelgroene aardedraad aan de geelgroene aardingsklem op de schakelaar. Deze heeft het label PE of een pijl die naar beneden wijst. Sluit vervolgens de bruine draad aan op de klem met label L op de schakelaar. Sluit daarna de zwarte draad aan op de klem met label T of nummer 1.

De installatie afronden:

Zodra de draden stevig op de schakelaar zijn aangesloten, monteer je de schakelaar in de muurdoos. Zorg ervoor dat de schakelaar waterpas staat en gelijk ligt met de muur. Zet het vast met de meegeleverde schroeven. Zet ten slotte de stroom weer aan in de groepenkast en controleer of schakelaar goed werkt.

Wil je een lichtschakelaar aansluiten, maar ben je nog op zoek naar inspiratie voor het ophangen van de lampen? Zo maak je een lichtplan voor in de keuken.