Ontdek het ambacht: Sophia smeedt minihuizen en delicate objecten

Maker Sophia de Vries (53) sophiadevries.nl, @vriessophiade
Werkplaats een loods aan huis van 64 m² in Holten
Opleiding kunstacademie CABK Kampen, richting monumentale vormgeving
Technieken lassen, smeden, slijpen, schuren
Favoriete gereedschap 'Mijn lasapparaat. Daarmee kan ik lassen én smeden.'

In de ban van staal

Toen Sophia de Vries voor het eerst de staalwerkplaats van de kunstacademie in Kampen binnenliep, was ze verkocht. 'De ijzerlucht daar gaf me meteen een goed gevoel,' herinnert ze zich. 'Misschien omdat mijn opa vroeger van alles repareerde en ik hem daarbij hielp. De academie had een werkplaats-assistent die me wegwijs maakte, verder kon ik er redelijk mijn gang gaan. Heerlijk. Ik leerde mezelf smeden en raakte al snel in de ban van staal. Het is toch bijzonder dat dit materiaal boterzacht wordt als het wordt verhit en weer knetterhard als het afkoelt? Met staal kan ik zelfs een ragfijne draad rechtop laten staan en dus objecten maken die robuust en teer tegelijk zijn.'

Kleine stalen huizen

Gaandeweg ontdekte Sophia dat ze graag kleine stalen huizen smeedt, vaak met een extra erbij in de vorm van een vlag op het dak of het soort hek dat vaak in weilanden staat. Sophia: 'Lantaarnpalen, elektriciteitsmasten en kleine sloten zijn onmisbare referentiepunten in een landschap. Daardoor weet je waar je bent. Door die toe te voegen aan mijn objecten kan de toeschouwer er zijn eigen associaties op los laten. De één denkt bij een elektriciteitsmast aan een klein dorp in Spanje, de ander ziet Schotse heuvels door de wolken of bomen die ik aan zo'n huis las. Ik probeer het niet te veel in te vullen. Door me te beperken tot de essentiële informatie, geef ik jou als kijker de opdracht om zelf te bedenken waar dat kleine huis staat.'

Fantasiewerelden

Waarom uitgerekend minihuizen haar zo aantrekken, weet Sophia niet precies, maar de fascinatie voor 'imaginaire werelden' gaat terug tot haar jeugd. 'Als kind was ik gek op kijkdozen,' vertelt Sophia. 'Ik maakte ze vaak zelf en gebruikte mijn speelgoed voor het creëren van fantasiewerelden. Later kwam daar een fixatie op maquettes bij. Het heeft iets te maken met het formaat; zo'n miniatuurgebouw heeft iets magisch, er kan een heel verhaal bij worden verzonnen. Daarbij zijn de muren van zo'n huis makkelijke vormen om uit staal te knippen. Al zet ik ze altijd bewust iets uit het lood; een kaarsrechte kubus vind ik saai.'

Sophia's werkplaats is een loods naast haar huis in Holten, die ze deelt met haar man. Hij timmert, zij smeedt en samen delen ze een baan als bezorger bij een apotheek. 'Hiervoor hadden we een huis in een woonwijk en zat mijn atelier ergens anders. Maar nadat het een keer was leeggeroofd en ik al mijn apparaten en machines kwijt was, begon ik te dromen over een werkplek aan huis. Zes jaar geleden vonden we een boerderij aan de rand van Holten met een vergunning voor een schuur. Die hebben we meteen laten bouwen. Ik ben er dolblij mee, mijn werkplaats is de hemel op aarde. Hier kan ik alles maken wat ik bedenk.'

LEES OOK
Ontdek het ambacht: pottenbakken

Levend staal

Het hart van de ruimte is een enorme tafel met een dik stalen blad waaraan een lasapparaat en bankschroef zijn bevestigd. Erachter staat een houtkachel, al wordt die niet veel gebruikt. 'Meestal trek ik op koude dagen gewoon een trui aan,' verklaart Sophia. 'Daarbij is smeden fysiek werk, waardoor ik het vanzelf warm krijgt.' Iets verderop staat een tafel met een rooster erop in plaats van een blad. 'Hier kan ik lekker met mijn toorts aan de slag,' vertelt Sophia. 'Ik vind het leuk om te experimenteren en staal op allerlei manieren te bewerken. Ik moet iets met het materiaal doen, zodat het van míj wordt. Beuken, slaan… Daardoor gaat het leven.'

Ieder minihuis begint met het op maat knippen van een stalen plaat. Vervolgens bewerkt Sophia die plaat door hem te schuren of erop te kloppen. 'Ik heb verschillende hamers waarmee ik het gladde fabrieksstaal 'eigen' kan maken, bijvoorbeeld een met akelige punten eraan. Daarmee kan ik het laten lijken of iemand spijkers in het staal heeft geslagen.' Bewerkte platen last Sophia vervolgens aan elkaar, waarna ze de lasnaden wegslijpt, zodat de aanhechting glad en strak wordt. Tot slot kiest ze een afwerking. 'Ik heb een eigen methode uitgevonden om staal zwart te maken: ik verhit het en bestrijk het met lijnolie, die dan inbrandt. Ook werk ik veel met slagmetaal – een soort stalen bladgoud – en gebruik ik was met pigment erin. Zo kan ik kleur toevoegen en het materiaal als het ware een tweede huid geven.'

Lege landschappen

Soms wijkt Sophia af van haar favoriete onderwerp en maakt ze bestek of (wand)objecten waarin bijvoorbeeld stoelen, boten, bloemen of bladeren een rol spelen. Ze maakte een serie trekvogels die rolkoffers en reistassen bij zich hebben, en waagt zich af en toe aan een stalen eiland – al staat daar dan toch meestal weer een minihuis op. Sophia: 'Ik werk niet met een vooropgezet plan, maar merk dat ik vaak uitkom bij een combinatie van architectuur en natuur. Ik ben niet zo'n stadsmens en houd erg van lege landschappen. Daarom breng ik vakanties door in voormalige Oostbloklanden, waar nog rauwe natuur is, of afgelegen plekken als IJsland. Alles wat ik daar zie, sla ik op en komt vroeg of laat terecht in mijn werk. Kennelijk spreekt dat ook anderen aan. Zo heb ik laatst veertig kleine bomen op stalen voeten gemaakt, in opdracht van iemand die haar partner had verloren. Zij hield erg van bomen, dus kregen vrienden na haar overlijden zo'n miniboom. Ze waren allemaal anders en vormden samen een bos. Een prachtig idee, toch? Het ontroerde me dat ik daar deel van uit mocht maken.'

3x typisch Sophia

• 'Een perfect gelijkend huis maken, boeit me niet. Ik beperk me tot de essentie en probeer er altijd een kwinkslag in te brengen. Ik vind het leuk als mensen denken: "Wat sneu" of "Wat gek".'

• 'Ik ben constant op zoek naar technieken om dát te kunnen maken wat ik in mijn hoofd heb. Vaak kom ik dan uit bij de restauratiewereld. Daar gebruiken ze bijvoorbeeld teer en was zonder pigmenten om materialen te verouderen, wat ik inmiddels ook doe.'

• 'Ik werk met twee vormen staal: platen en draden. Dat komt als saai standaardmateriaal uit de fabriek en het is de kunst om het zodanig te bewerken dat mijn stempel erop komt te staan.'

Bron: vtwonen 02-2022 | Fotografie Ernie Enkelaar | Tekst Eveline Stoel