Ontdek het ambacht: Lotte maakt keramiek met water als rode draad

Maker Lotte de Raadt
Werkplaats een gedeeld atelier van 30 m² en een kantoor/showroom van 15 m² in Eindhoven
Online lottederaadt.nl, @lottederaadt, oerproject.nl, @oer_project
Opleiding Design Academy Eindhoven
Technieken mallen maken, klei mixen en gieten, ijzeroxide zeven, polijsten, glazuren
Favoriete gereedschap ‘Met een spons kan ik de klei mooi strak krijgen. Het is de finishing touch’

Kraanwater vs fleswater

Het begon met een krantenartikel over de hoge kwaliteit van Nederlands kraanwater. Het was 2010 en Lotte de Raadt, destijds laatstejaars aan de Design Academy, verbaasde zich erover dat veel mensen toch de voorkeur bleken te geven aan gebotteld water. ‘Daar worden vaak mooie verhalen over natuurlijke bronnen bij verteld’, zegt ze. ‘En de aantrekkelijke flessen of pakken waarin dat water wordt verkocht, spelen ook een rol. Maar ondertussen komt bij fleswater een hoop vervuiling kijken, onder meer vanwege het transport.

Afstudeerproject

Ik moest een afstudeerproject bedenken en besloot onderzoek te doen naar de herkomst van ons leidingwater. Dat resulteerde in drie karaffen: een lage bolle voor oppervlakte- of rivierwater, een iets hogere voor duinwater en eentje met een lange hals voor grondwater. Alle drie hebben ze een stop in de vorm van zo’n klassieke, tweepotige kraanknop, die verwijst naar hun tappunt: gewoon uit de kraan. Ik hoopte dat deze ‘verpakking’ zou aanzetten tot nadenken over het drinken van leidingwater. Dat is namelijk van topkwaliteit én tot tweeduizend keer goedkoper dan fleswater.’

LEES OOK
Ontdekt het ambacht: pottenbakken

Anti-kraak

Het bleef niet bij haar afstudeerproject. Lotte raakte dusdanig gefascineerd door water dat het de rode draad in haar werk zou worden. Ook het materiaal waarmee ze haar karaffen maakte, liet haar niet meer los. ‘Aanvankelijk liet ik mijn karaffen vervaardigen door een lokale glasblazer. Er was veel vraag naar, maar ik kreeg de productie niet rond. Toen ben ik overgestapt op keramiek, zodat ik ze zelf kon gaan maken. Destijds deelde ik een antikraak-atelier met vrienden. Zij leerden mij het ambacht en daarna ben ik er nooit meer mee gestopt. Het mooie van klei is dat het van nature bij water hoort; in de grond zit het vaak boven het water, als een beschermende laag.’

Gedeeld atelier

Haar aardewerken karaffen werden in productie genomen door ontwerplabel Vij5 en inmiddels maakt Lotte ook servies en tegels. Ze doet dit in Nul Zes, een voormalig Nutsgebouw in Eindhoven dat tegenwoordig dienstdoet als werkplek voor creatievelingen. Lotte: ‘We lunchen samen en er zijn veel kruisbestuivingen. In het café zijn ook mensen ‘van buiten’ welkom en regelmatig organiseren we tentoonstellingen, pop-upmarkten of diners. Dit is een fijne plek om te werken. Ik zit niet eenzaam in mijn atelier, zeg maar.’

Oertegels

Haar werkplaats heeft uitzicht op het gebouw ernaast. Daar huurt Lotte een ‘schone kamer’, die dienstdoet als ontwerpruimte en showroom. In beide gebouwen is de sfeer industrieel, dankzij de hoge plafonds en grote ramen van de vroegere productiehallen. De keramiekwerkplaats wordt gedeeld met Kirstie van Noort, met wie Lotte samenwerkt aan het project Oertegels: een serie handgevormde tegels met glazuur waarin slib is verwerkt dat overblijft na drinkwaterproductie. ‘We mogen in deze tijd best wat zorgvuldiger omgaan met onze bronnen’, vindt Lotte. ‘Dus toen het KWR Watercycle Research Institute mij vroeg om iets te bedenken voor hun restmateriaal was ik gelijk enthousiast. Met keramiek kan ik mijn verhaal vertellen, maar ik ben in de eerste plaats ontwerper. Oftewel: iemand die oplossingen bedenkt voor problemen.’

Experimenteren

Na de waterproductie blijft een sliblaag ijzeroxide over. Lotte sloeg hiermee aan het experimenteren en ontdekte dat ze het slib kon filteren in een druppelaar. Door het vervolgens herhaaldelijk te drogen, te vermalen en te zeven, bleef poeder over. ‘Dat pigment doen Kirstie en ik door de klei of het glazuur. Stoken we op 1250˚C, dan verbrandt het roest en houd je een grijzige ijzerkleur over. Als we stoken op 1100˚C behoudt het roest zijn oranjerode kleur. Die prachtige kleur van onze tegels is dus puur natuur.’

LEES OOK
Ontdek het ambacht: kleurrijk keramiek

Slib op de muur

In 2023 opent Brabant Water een nieuw en duurzaam waterpompgebouw in Eindhoven. Hiervoor ontwierpen Lotte en Kirstie een wand waarin tienduizend oertegels worden verwerkt. Doorgaans maken ze die zelf, maar voor dit project schoot Koninklijke Tichelaar Makkum te hulp. ‘We stapelen onze tegels op in rijtjes van vijf, zodat ze recht opdrogen. Zo’n grote order is natuurlijk te gek, maar met z’n tweetjes lukt dat niet.’

Sobere werkruimte

In de werkplaats is één muur geschilderd met het roestkleurige ijzeroxide. Verder is de ruimte sober ingericht, met ovens, twee werktafels, een spuitcabine en houten wandplanken waarop Lottes ‘oerservies’ staat. ‘Ik houd van puur en minimalistisch. Ook in mijn werk; ik vind het mooi als in mijn mokken en borden van keramiek het materiaal zichtbaar blijft zonder al te veel poespas.’

Connectie met water

Gebruikt ze toch decoratie, dan zit daar uiteraard een verwijzing in naar water. Zoals in de serie Archived Water Colored Drops, een servieslijn van keramiek met reliëfglazuur dat eruitziet als waterdruppeltjes. Lotte: ‘Het leuke van klei zijn de verrassingen, de dingen die je niet had gepland. Dit glazuur ontstond nadat we per ongeluk te weinig water en te veel azijn bij een kleimengsel hadden gedaan. Dat hebben we vervolgens doorontwikkeld en nu kunnen we het expres zo maken.’

Zweeds klushuis

Het ambacht heeft Lotte zo gegrepen dat ze er het liefst fulltime mee bezig zou zijn. Daarom nam ze samen met haar oom en twee tantes het huis van een pottenbakker in Zweden over, compleet met pottenbakkersspullen en houtgestookte keramiekoven in de tuin. ‘Mijn familie woont daar al langer, in de buurt van Lapland. Dit huis moet helemaal worden opgeknapt – we zijn er al vier jaar mee bezig – maar het is mijn droom om daar ooit te gaan wonen en werken. In Eindhoven ben ik vijftig procent van mijn tijd kwijt aan onderzoek en opdrachten binnenhalen. Dáár ben ik alleen maar aan het maken. En het mooie is: vlakbij zat vroeger een ijzersmid. Daardoor zit het nabijgelegen meer vol ijzerslib.’

Bron: vtwonen 06-2022 | tekst Eveline Stoel | fotografie Ernie Enkelaar